Castreren, de voordelen én nadelen

Castratie hond: wat zijn de effecten voor de gezondheid en het gedrag

Het castreren van een hond kan worden gedaan om ervoor te zorgen dat de hond niet meer vruchtbaar is, maar ook om gezondheids- of gedragsredenen. Maar wat houdt het eigenlijk in? En wat zijn de effecten voor de gezondheid en het gedrag?

Castratie is het verwijderen van de zaadballen bij de reu of eierstokken bij een teef. Hierdoor wordt de hond onvruchtbaar. Het verwijderen van de eierstokken bij teven wordt ook wel ovariëctomie genoemd. Ovaria zijn eierstokken, -ectomie betekent ‘wegsnijden’. Vroeger werd vaak ook de baarmoeder weggehaald bij de castratie van een teef, maar tegenwoordig gebeurt dit meestal niet meer. Dit is gunstiger omdat de operatie dan minder ingrijpend is. Als er al afwijkingen of klachten zijn aan de baarmoeder, moet deze echter wel verwijderd worden. In dat geval spreekt men van een ovariohysterectomie.

Sterilisatie is het onvruchtbaar maken van een dier. Dit kan op verschillende manieren, zoals het onderbreken van de zaadleiders of eileiders. Bij sterilisatie worden de zaadballen of eierstokken niet verwijderd, maar blijven ze gewoon zitten. Castratie en sterilisatie zijn dus niet hetzelfde. Als men het heeft over de castratie van een teef, wordt vaak ook de term 'sterilisatie' gebruikt. Realiseer je echter dat de daadwerkelijke ingreep een castratie is.

Het is belangrijk om te weten dat er zowel voor- als nadelen zitten aan castratie of sterilisatie van een hond.

Wat gebeurt er eigenlijk allemaal als je je hond laat castreren? 

Bij een castratie worden de ballen of eierstokken van je hond verwijderd, waardoor de productie van geslachtshormonen stopt. Dit heeft niet alleen invloed op de voortplanting, maar ook op de gezondheid en het gedrag van je hond. Eerst en vooral zorgt castratie ervoor dat ongewenste voortplanting voorkomen wordt. Bij reuen worden er geen zaadcellen meer aangemaakt en bij teven ontbreken de eicellen, waardoor ze niet meer loops worden. Bovendien is er dan geen risico meer op schijnzwangerschap bij je teefje.

Maar er zijn dus ook gezondheidseffecten, zowel positief als negatief. Hormonen hebben namelijk invloed op allerlei processen in het lichaam. Het effect op gedrag is het meest uitgesproken bij reuen. Na castratie zijn ze bijvoorbeeld wat minder snel geneigd om ruzie te zoeken met andere reuen en hebben ze minder interesse in loopse teefjes. Maar ook bij teven kan er gedragsverandering plaatsvinden. Belangrijk om te weten is dat de effecten van castratie kunnen afhangen van het ras, het geslacht en zelfs de leeftijd van je hond. Ook kan het zijn dat bepaalde voor- of nadelen voor jou zwaarder wegen dan andere, en dat het karakter van je hond ook een rol speelt. Daarom is het altijd slim om alle voor- en nadelen goed af te wegen en hierover te overleggen met je dierenarts. 

De nadelen of voordelen van een castratie

Als je overweegt om je hond te laten castreren, is het belangrijk om te weten dat deze ingreep meer invloed heeft dan alleen op de vruchtbaarheid van je hond. Er zijn zowel positieve als negatieve effecten verbonden aan castratie. Hieronder kun je lezen welke effecten dit kan hebben. Het is echter belangrijk om te weten dat er nog veel onzekerheid bestaat rondom het effect van castratie op bepaalde aandoeningen en processen. Er zijn bijvoorbeeld aandoeningen waarvan nog niet precies bekend is wat het effect van castratie is. Daarnaast zijn de uitkomsten van onderzoeken lang niet altijd generaliseerbaar naar andere rassen of leeftijdsgroepen van honden.

Bij het afwegen van de risico's op een bepaalde aandoening met of zonder castratie moet er ook gekeken worden naar hoe vaak een bepaalde aandoening voorkomt. Een verhoogde kans op een aandoening na castratie kan bijvoorbeeld klinken als iets negatiefs, maar als de kans op die aandoening zonder castratie heel klein is, dan is de verhoogde kans na castratie nog steeds heel klein. Daarnaast moet er ook gekeken worden naar de ernst van de aandoening: is het levensbedreigend of alleen vervelend, en is het behandelbaar of niet?

Tot slot spelen ook jouw eigen ideeën, situatie en wensen een rol bij het afwegen van voor- en nadelen. Wat voor jou belangrijk is, kan voor een andere eigenaar minder zwaar wegen. Het is daarom belangrijk om in gesprek te gaan met je dierenarts en eventueel een hondengedragstherapeut als het gedrag van je hond een rol speelt. Laat je goed adviseren voordat je een beslissing neemt over castratie van je hond. 

Welke positief effect heeft een castratie op de gezondheid bij een reu? 

Als je overweegt om je reu te laten castreren, dan zijn er verschillende gezondheidsvoordelen namelijk:

• Vermindert de kans op goedaardige prostaatvergroting, prostaatontsteking, tumoren van de perianaalklieren en perineale hernia
• Voorkomt ziekten van de zaadballen zoals zaadbalkanker en ontsteking van de zaadballen en bijballen
• Kan een oplossing zijn bij cryptorchidie, waarbij een of beide zaadballen niet zijn ingedaald en kan leiden tot onvruchtbaarheid en een verhoogd risico op zaadbalkanker
• Bij rassen met een relatief hoge levensverwachting kan castratie zinvol zijn ter voorkoming van zaadbalkanker. Het is belangrijk om te onthouden dat zaadbalkanker bij reuen nog steeds relatief zeldzaam is en dat castratie geen garantie biedt voor een langere levensverwachting. Bespreek daarom altijd de voor- en nadelen van castratie met een dierenarts voordat je een beslissing neemt. 

Welk negatief effect heeft een castratie op de gezondheid bij een reu?

Als het gaat om negatieve gezondheidseffecten van castratie bij reuen, zijn er een paar dingen om op te letten. Hier zijn een paar voorbeelden:

• Reuen hebben na castratie gemiddeld ongeveer 2,8 tot 4,3 keer meer kans op prostaatkanker. Hoewel deze aandoening zeldzaam is, kan het wel kwaadaardig zijn. Bovendien is de kans op prostaatkanker rasafhankelijk; sommige rassen hebben al een grotere kans onafhankelijk van castratie.
• Reuen die op jonge leeftijd, met 7 weken, gecastreerd zijn, kunnen een onderontwikkelde voorhuid, penis en penisbot hebben. Dit kan leiden tot problemen met urineweginfecties en urinestenen. 

Welke positief effect heeft een castratie op de gezondheid bij een teef?

Als je overweegt om je teef te laten castreren, dan zijn er verschillende gezondheidsvoordelen, namelijk

• Castratie vermindert de kans op melkkliertumoren, die vaak kwaadaardig zijn. Het beschermende effect is het grootst als de teef voor haar eerste loopsheid gecastreerd wordt. Naarmate de teef vaker loops is geweest neemt dit af. Als de teef ongeveer drie keer loops is geweest, dus bij een leetijd van ongeveer 2,5 jaar vermindert de kans op melkkliertumoren nauwelijks
• Ook verkleint castratie de kans op baarmoederontsteking, wat bij ongecastreerde teven tot 10 jaar oud voorkomt bij ongeveer een kwart van de honden. Het kan niet meer ontstaan als de baarmoeder bij de castratie verwijderd is, en andere ziektes van de baarmoeder komen dan ook nauwelijks meer voor.
• Daarnaast kunnen problemen van de eierstokken, zoals eierstokkanker of eierstokcysten, niet meer voorkomen na castratie. 

Welk negatief effect heeft een castratie op de gezondheid bij een teef? 

Bij teven die gecastreerd zijn, kunnen er ook negatieve effecten optreden. Hieronder staan de belangrijkste negatieve gevolgen van castratie bij teven op een rijtje:

• Incontinentie: bij teven die gecastreerd zijn, kan incontinentie voorkomen. Dit komt vaker voor bij grote rassen en bij castratie op jonge leeftijd (onder zes maanden). De kans op incontinentie na castratie varieert tussen de 3% en 20%. Incontinentie kan behandeld worden met medicijnen of soms is een operatie nodig. De rassen waarbij incontinentie voorkomt zijn met name de Dobermaan, de Boxer, de Old English Sheepdog en de Rottweilers.
• Afwijkingen aan de genitaliën: bij teven die gecastreerd zijn voor de eerste loopsheid komen meer afwijkingen aan de genitaliën voor. Zo kan er bijvoorbeeld ontsteking van de vagina optreden of kan er sprake zijn van een juveniele of hypoplastische vulva. Hierbij ligt de vulva tussen huidplooien waardoor er een pijnlijke huidirritatie kan ontstaan. 

Welke negatieve effecten heeft een castratie bij zowel de reu als een teef? 

Zowel reuen als teven kunnen last hebben van verschillende nadelen na castratie. Hieronder hebben we de belangrijkste nadelige effecten opgesomd:

Overgewicht:

Castratie heeft mogelijk effect op overgewicht, maar dit is niet duidelijk. De eerste twee jaar na castratie is het risico op overgewicht hoger, maar op lange termijn lijkt het gelijk aan ongecastreerde honden. Om overgewicht te voorkomen, kan de eigenaar de hond na castratie minder voeren en meer laten bewegen.

Diabetes:

Onderzoeken spreken elkaar tegen over het effect van castratie op het risico op diabetes. Bij teefjes wordt castratie soms juist ingezet om diabetes te behandelen bij een bepaalde hormoonafhankelijke vorm.

 

Gewrichtsaandoeningen:

• De kans op gewrichtsaandoeningen zoals heupdysplasie (HD), elleboogdysplasie (ED) en voorste kruisbandletsel kan mogelijk toenemen bij gecastreerde dieren, vooral bij dieren die voor de puberteit gecastreerd zijn.
• Bij honden die voor de puberteit gecastreerd worden, wordt de sluiting van de groeischijven vertraagd. Hierdoor groeien vooral de lange botten van de poten wat langer door. Dit zou kunnen leiden tot een vergrote kans op aandoeningen van gewrichten, zoals heupdysplasie, elleboogdysplasie en voorste kruisband laesie. Er is echter geen bewijs gevonden dat dit daadwerkelijk negatieve effecten heeft.

Tumoren:

• Castratie kan de kans op diverse soorten tumoren vergroten. Maar dit kan ook komen door het feit dat gecastreerde honden ouder worden. Doordat honden een hogere leeftijd bereiken neemt de kans op tumoren toe.
• Na castratie hebben zowel reuen als teven een verhoogde kans op overgangscelcarcinoom, een zeldzame kwaadaardige vorm van kanker in weefsels van de nierbekkens, urineleiders en blaas. Het risico wordt beïnvloed door ras, geslacht, overgewicht en omgevingsfactoren, zoals bepaalde onkruidbestrijdingsmiddelen. Schotse terriërs hebben het grootste risico, gevolgd door onder andere Beagles en Shetland sheepdogs. Teefjes hebben een hoger risico dan reuen.
• Osteosarcoom, de meest voorkomende botkanker bij honden, komt vooral voor bij grote rassen zoals de Rottweiler en de Ierse Wolfshond. Uit een studie bij Rottweilers bleek dat honden die gecastreerd werden voordat ze 12 maanden oud waren, een 2 tot 4 keer zo grote kans hadden om osteosarcoom te krijgen.
• Hemangiosarcomen zijn tumoren van de bloedvaten die vooral voorkomen in en onder de huid, het hart, de milt en de lever. De kans op hemangiosarcoom van lever of hart lijkt groter te zijn na castratie, vooral bij teven. De onderzoeken zijn voornamelijk uitgevoerd bij specifieke rassen, waardoor de resultaten niet vertaald kunnen worden naar andere rassen.
• Lymfomen, één van de meest voorkomende tumoren bij honden. Het is onduidelijk of er na castratie een verhoogd risico is, aangezien onderzoeken elkaar tegenspreken en voornamelijk bij specifieke rassen zijn gedaan. Erfelijkheid, ras, omgevingsinvloeden en het immuunsysteem spelen allemaal een rol bij het ontstaan van lymfomen.

Mastceltumoren:

Mastceltumoren zijn veelvoorkomende huidtumoren bij honden die ontstaan uit mastcellen. Sommige rassen hebben een verhoogd risico op deze tumoren. Na castratie is de kans op mastocytoom vergroot volgens sommige onderzoeken, waarbij sommige studies suggereren dat alleen teven een hoger risico hebben en andere studies suggereren dat zowel reuen als teven een hoger risico hebben.

Auto-immuunziekten:

Allergische huidontsteking en enkele andere auto-immuunziekten, waaronder hypothyroïdie, komen vaker voor bij gecastreerde reuen en teven. Bij de meeste van deze aandoeningen is bij gecastreerde teven de kans groter dan bij gecastreerde reuen.

Overige nadelige effecten:

Na castratie kan de kwaliteit van de vacht veranderen bij sommige rassen met meestal halflang haar, zowel bij teefjes als bij reuen. Deze verandering wordt wel een ‘puppycoat’ genoemd. De vacht wordt wollig, meer gekruld en lastiger kambaar, en is minder goed waterafstotend. Ook is de kleur minder diep. Dit komt voornamelijk voor bij rassen zoals Cocker Spaniels, Ierse Setters, Golden Retrievers, langharige Teckels, Newfoundlanders, Landseers, Chow Chows en Eurasiers vanwege hun verhoogde aanleg hiervoor. Gelukkig kunnen hormoonbehandelingen met een implantaat met het hormoon GnRH in sommige gevallen helpen de vacht te verbeteren.

Welke positieve effecten heeft een castratie bij zowel de reu als een teef? 

Zowel reuen als teven kunnen voordeel hebben van een castratie. Hieronder hebben we de belangrijkste voordelige effecten opgesomd:

• Gecastreerde honden leven langer dan ongecastreerde honden. Teven tot 25% langer en reuen tot 18% langer.
• Gecastreerde honden hebben minder kans op aanrijdingen en bijtincidenten met andere dieren, en het risico op overlijden door infectie of trauma is kleiner.
• Het is mogelijk dat gecastreerde dieren bij eigenaren leven die intensiever voor hun dieren zorgen.
• De kans op bepaalde aandoeningen en daarmee de levensduur hangt ook af van het ras.

Het castreren en het gedrag van de hond

Het is moeilijk om precies te zeggen wat de effecten zijn van castratie op het gedrag van honden. Dit komt doordat er verschillende manieren zijn om het gedrag te meten en verschillende definities van bepaald gedrag. Ook kan het zijn dat sommige honden juist gecastreerd worden omdat ze probleemgedrag vertonen. Verder kan rasinvloed een rol spelen, vooral als er gekeken wordt naar verschillende rassen. Op sommige vlakken zijn de resultaten van onderzoek duidelijk, zoals bij het verminderen van hormonaal gedreven gedrag bij reuen, zoals het weglopen op zoek naar loopse teven. Op andere vlakken spreken de onderzoeken elkaar echter soms tegen. De leeftijd waarop gecastreerd wordt kan ook een verschil maken voor het effect op het gedrag. 

Wat voor effect heeft castratie op het gedrag van een reu?

Castratie van reuen kan een aantal positieve veranderingen teweegbrengen in hun gedrag, zoals:

• Minder neiging om weg te lopen en te gaan zwerven als ze loopse teven ruiken.
• Vermindering van hormoongedreven agressie naar andere reuen.
• Minder markeergedrag en bestijgen van andere dieren.

Maar er zijn ook negatieve effecten van castratie op het gedrag van reuen, zoals:

• Meer angst in niet-sociale situaties, zoals voor geluiden en vreemde objecten.
• Meer agressie in bepaalde situaties, zoals naar voorbijgangers en bezorgers.
• Meer opwinding en blaffen, bijvoorbeeld bij de deurbel.

Onderzoek toont aan dat de leeftijd waarop reuen gecastreerd worden een rol kan spelen in het effect op hun gedrag:

• Jong gecastreerde reuen zijn speelser en energieker, minder geneigd om in huis te markeren en minder snel te janken als ze alleen thuis moeten blijven.
• Maar deze groep reuen vertoont ook meer angst voor vreemde voorwerpen tijdens de wandeling en meer opwinding en blaffen in bepaalde situaties.

Er lijkt ook een verband te zijn tussen angstgerelateerde agressie en jonge castratie, omdat de reu in zijn puberteit de ondersteuning van zijn mannelijke hormonen nodig heeft om nieuwe ervaringen te ontdekken zonder er bang van te worden. 

Wat voor effect heeft castratie op het gedrag van een teef?

Castratie kan bij teven leiden tot de volgende gedragsveranderingen:

• Verergering van agressie en verhoogde reactie op prikkels.
• Bij teven die al als pup agressie vertoonden, kan castratie de agressie naar gezinsleden verergeren.
• Gecastreerde teven zijn soms iets banger voor honden en vreemde mensen en vertonen meer angst voor harde geluiden en vreemde voorwerpen.
• Ze hebben minder last van verlatingsangst en zijn speelser naar mensen.
• Jong gecastreerde teven vertonen soms meer agressie tegenover bezorgers en andere honden, blaffen meer bij de bel, trekken meer aan de lijn en willen beter apporteren.
• Bij teven van verschillende rassen die tussen 2 en 4 jaar gecastreerd werden, werd geen verschil in gedrag gezien ten opzichte van ongecastreerde teven.

Het is belangrijk om de mogelijke gedragsveranderingen na castratie te overwegen en dit te bespreken met een dierenarts voordat een beslissing wordt genomen. De leeftijd waarop gecastreerd wordt, kan ook van invloed zijn op het gedragseffect van de operatie. 

Welke effecten heeft een castratie op het gedrag bij zowel de reu als een teef?

Natuurlijk kan castratie een effect hebben op het gedrag van zowel reuen als teven, maar de resultaten van onderzoek zijn soms tegenstrijdig. Hieronder staan enkele bevindingen:

• Bij castratie vóór 5,5 maanden werden bij zowel reuen als teven positieve effecten waargenomen, zoals beter alleen kunnen blijven, minder angstplasjes en minder ontsnappen. Er werden echter ook meer geluidsfobieën en seksueel gedrag gemeld dan bij reuen en teven die na 5,5 maanden gecastreerd werden.
• Een andere studie vond echter geen verschil in gedragsproblemen tussen castratie voor of na 5,5 maanden.
• Bij de Vizsla werd bij honden die voor 6 maanden gecastreerd waren meer ongewenst gedrag als gevolg van angst gemeten.

Het is belangrijk om te onthouden dat gedrag zeer complex is en afhankelijk kan zijn van verschillende factoren, zoals ras, leeftijd, geslacht, individuele persoonlijkheid en omgevingsfactoren. Overleg altijd met uw dierenarts over de mogelijke effecten van castratie op het gedrag van uw hond voordat u een beslissing neemt.

Ga niet over één nacht ijs

Denk goed na voordat je besluit om je hond te laten castreren, omdat het een onomkeerbare ingreep is. Bij teven kan castratie voordelig zijn om praktische bezwaren en tijdelijke gedragsveranderingen tijdens loopsheid en schijndracht te voorkomen. Bij reuen is er minder reden om te castreren, tenzij er aandoeningen of hormoongerelateerd gedrag zijn. Overleg met een dierenarts en een hondengedragsdeskundige om de voor- en nadelen te bespreken die specifiek van toepassing zijn op jouw hond. Ook kan het voor fokdoeleinden nuttig zijn om je hond niet te castreren, maar overleg hierover met de rasvereniging. Weeg alle argumenten zorgvuldig af voordat je een beslissing maakt.